Wprowadzenie.
W art. 96b VAT określono pojęcie rachunku dla potrzeb transakcji z udziałem podatników vat. Od 1 stycznia 2020 r. podatnicy vat są zobowiązani do dokonania płatności na rachunek ujawniony w wykazie podatników vat, który został określony w powyższej normie.
W przypadku niezastosowania się do określonego obowiązku będą narażeni na sankcje w podatku dochodowym. Sankcje będą polegały na zakazie uznawania kosztów jako koszty uzyskania przychodu, jeżeli zostaną opłacone w inny sposób, niż nakazuje to wspomniana norma.
W prawie podatkowym od 1 września 2019 r. została utworzona baza informacyjna, obejmująca zarejestrowanych podatników vat. W praktyce gospodarczej wykaz objęty tą bazą danych jest zwany potocznie „białą listą”.
Zgodnie z art. 96b VAT wykaz zawiera czynnych podatników VAT, i oprócz innych danych identyfikacyjnych, również numery ich rachunków bankowych. Rachunki ujawnione w wykazie są zgłaszane lub aktualizowane przy wykorzystywaniu STIR.
Struktury i sprawozdania STIR.
Ministerstwo Finansów udostępnia sprawozdania w zakresie przeciwdziałania wykorzystywaniu działalności banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi na podstawie art. 24 ust. 3 ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2491) oraz struktury logiczne postaci elektronicznej danych, o których mowa w art. 119zr § 5 ww. ustawy..
Płatność na rachunek z poza listy unormowanej w art. 96b VAT, czyli „białej listy”, wyłączy możliwość ujęcia kosztu w podstawie kosztów uzyskania przychodów.
Ustawy podatku dochodowego, które regulują obowiązek dokonywania płatności na rachunki bankowe zawarte w „białej liście” podatników zawierają normy, jak: art. 22p PIT, art. 15d CIT.
Warunki sankcji.
Powyższy stan faktyczny jest sankcją wyłączenia z podatkowych kosztów uzyskania przychodów. Ma ona miejsce, jeżeli zaistnieją cztery ustawowe warunki:
• transakcja vat,
• płatność na rachunek spoza wykazu,
• płatność dotyczy jednorazowej wartości transakcji równej lub większej od 15 000 zł,
• brak wyłączenia w postaci powiadomienia organów skarbowych.
Pierwszy z nich stwierdza dokonanie płatności na podstawie transakcji vat, czyli na podstawie czynności dostawy towarów i świadczenia usług pomiędzy stronami, które są zarejestrowane jako czynni podatnicy vat i transakcja została potwierdzona fakturą.
Płatność dokonana zostanie przelewem na rachunek nie umieszczony w wykazie podmiotów określonych w art. 96b VAT.
Wysokość płatności jest unormowana w art. 19 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców.
Brak powiadomienia w terminie trzech dni od dnia zlecenia przelewu naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury o fakcie wykonania płatności w sposób inny niż zostało to określona w art. 96b VAT w kontekście art. 22p ust. 4 PIT oraz art. 15d ust. 4 CIT.
Transakcja vat.
Najważniejszym warunkiem zastosowania sankcji jest fakt, że dostawa towarów i świadczenie usług na podstawie faktury vat zostały dokonane przez czynnego podatnika vat. Wszystkie transakcje, które nie są potwierdzone fakturą, jak również pomiędzy podmiotami nie będącymi podatnikami, w tzn. również pomiędzy podatnikami zwolnionymi, nie mieszczą się w zakresie regulacji tej normy.
Brak rachunku na wykazie.
Należy sobie uświadomić, że wykaz podatników vat ma charakter dynamiczny i jest aktualizowany w czasie rzeczywistym, czyli następują czynności bieżącego wprowadzania lub wykreślania podatników, przy wypełnieniu ustawowych warunków przeprowadzanych zmian. Moment dokonania płatności musi wypełnić warunek dokonania jej na rachunek wskazany w art. 96b VAT. W tej sytuacji istotne znaczenie ma określony czas zlecenia przelewu. W przypadku usunięcia rachunku z wykazu podatników vat istotne znaczenie ma moment złożenia polecenia przelewu.
W sytuacji, kiedy podczas składania zlecenia rachunek w wykazie się znajdował i został usunięty dopiero w trakcie jego realizacji, sankcja nie będzie miała zastosowania. Analogiczna sytuacja ma miejsce, kiedy w momencie zlecenia przelewu rachunek nie znajdował się w wykazie, a następnie w trakcie realizacji przelewu został w nim umieszczony. W tym drugim przypadku są podstawy do zastosowania sankcji.
Jednorazowa wartość transakcji.
Transakcja określona w art. 19 Prawo przedsiębiorców definiuje wymóg dokonywania płatności w ramach działalności gospodarczej za pomocą rachunku płatniczego przedsiębiorcy. Obowiązek realizacji płatności za pośrednictwem rachunków bankowych dotyczy transakcji, w której stronami są przedsiębiorcy. Istotne znaczenie ma tutaj jednorazowa wartość transakcji, która jest równa lub większa niż 15 000 zł.
Wartość transakcji nie jest tożsama z ilością płatności z niej wynikających. Transakcje w walutach obcych przelicza się po kursie średnim NBP z ostatniego dnia roboczego przed dniem dokonania transakcji.
Art. 19 ustawy Prawo przedsiębiorców dotyczy jedynie świadczeń pieniężnych. Inne formy rozliczeń, w tym potrącenie wzajemnych wierzytelności, są spod jego nakazu wyłączone.
Wyłączenie sankcji.
Art. 96b VAT umożliwi wyłączenie omawianej sankcji na podstawie zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury o fakcie dokonania płatności na rachunek bankowy, który nie został umieszczony w wykazie. Zawiadomienie musi nastąpić w terminie trzech dni.
Wzór jest określony w rozporządzeniu ministra finansów publicznych.
Treść zawiadomienia o dokonaniu zapłaty należności na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w wykazie podmiotów powinna zawierać następujące elementy.
1. Numer identyfikacyjny, firmę (nazwę) oraz adres siedziby albo, w przypadku podatnika będącego osobą fizyczną, imię i nazwisko oraz adres stałego miejsca prowadzenia działalności, a w przypadku nieposiadania stałego miejsca prowadzenia działalności - adres miejsca zamieszkania, podatnika dokonującego zapłaty należności.
2. Dane wystawcy faktury wskazane na fakturze (numer identyfikacyjny, nazwę albo imię i nazwisko oraz adres).
3. Numer rachunku, na który dokonano zapłaty należności.
4. Wysokość należności zapłaconej przelewem na rachunek, o którym mowa w pkt 3, i dzień zlecenia przelewu na ten rachunek.
Wyłączenie kosztów uzyskania przychodu.
W sytuacji, kiedy stan faktyczny spełnia przesłanki zastosowania sankcji wartość kosztów, które są równe wielkościom nie dokonanych płatności zgodnie z wymienionymi wyżej normami nie będą mogły być uznane jako koszty uzyskania przychodu.
Dotychczas podatkowe koszty uzyskania przychodu podlegały zasadzie memoriału, co oznacza, że koszty jeszcze nie opłacone mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w danym okresie rozliczeniowym niezależnie od momentu dokonania płatności.
Od 1 stycznia 2020 r. jeżeli nastąpi płatność na rachunek nie umieszczony w wykazie z art. 96b VAT za koszt, który został zaliczony w poprzednim okresie do kosztów uzyskania przychodu, wówczas należy zmniejszyć koszty uzyskania przychodu lub zwiększyć przychód w miesiącu dokonania płatności.
Przepisy art. 22p ust. 1 pkt 2 i ust.2 PIT oraz art. 15d ust.1 pkt 2 i ust. 2 CIT do których odnosi się art. 96b VAT znajdują zastosowanie również w przypadkach nabycia lub wytworzenia środków trwałych czy też nabycia wartości niematerialnych i prawnych.
Jeżeli zostaną spełnione przesłanki sankcji, wówczas odpisy amortyzacyjne dokonywane przed realizacją płatności nie będą mogły być zaliczane do podatkowych kosztów uzyskania przychodów.
Podatnicy CIT i PIT muszą dokonać korekty kosztów uzyskania przychodu poprzez ich zmniejszenie lub zwiększenie przychodów wstecz od momentu dokonania płatności i do wartości tej płatności.