KSR NR 13 VI. Zakres kosztu wytworzenia produktów i jego elementy

VI. Zakres kosztu wytworzenia produktów i jego elementy
6.1 6.1. Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty bezpośrednie produktu oraz uzasadnioną część przypisanych produktowi pośrednich kosztów produkcji (por. pkt 4.1. standardu).
6.2 6.2. Koszty bezpośrednie produktów to wartość zużytych zasobów, które można powiązać z danym finalnym obiektem kosztów - przedmiotem kalkulacji (wyrób, zlecenie, grupa asortymentowa) na podstawie dokumentów odzwierciedlających bezpośredni pomiar zużycia zasobów lub uwzględniając niewątpliwy związek przyczynowo-skutkowy zachodzący między produktem a zużyciem zasobu.
6.2 Do kosztów bezpośrednich produktów zalicza się:
6.2 - materiały bezpośrednie, obejmujące wartość w cenie nabycia tych zużytych do produkcji materiałów (surowców, materiałów pomocniczych, półfabrykatów obcych, opakowań podstawowych), których zużycie można bezspornie powiązać z wytwarzanym produktem.
6.2 W przypadku, gdy produkcja ma charakter fazowy rolę materiałów bezpośrednich w kolejnej fazie mogą spełniać półprodukty wytworzone w poprzedzających fazach. Jeśli koszt określonych materiałów bezpośrednich jest nieistotny, a ich przypisanie do produktów byłoby nieopłacalne (są to np. nici, guziki, śruby, gwoździe, farby, kleje), to mogą być zaliczane do pośrednich kosztów produkcji,
6.2 - wynagrodzenia pracowników wraz ze świadczeniami obowiązkowo lub dobrowolnie ponoszonymi przez pracodawcę, których czas pracy lub wynagrodzenie może być w sposób bezpośredni powiązany z określonym produktem. Wynagrodzenia pracowników, którzy stale lub przejściowo nie pracują bezpośrednio przy wytwarzaniu produktu, ale uczestniczą w procesie produkcji, zalicza się do pośrednich kosztów produkcji; jeżeli pracownicy obsługują urządzenia, których praca lub następujące w nich procesy powodują przetworzenie surowca w produkt, a czas pracy tych urządzeń zużyty na wytworzenie lub przetworzenie poszczególnych produktów podlega pomiarowi, wówczas często wynagrodzenia obsługi urządzeń są ujmowane łącznie z kosztami pośrednimi produkcji jako „koszty przetworzenia” (przerobu),
6.2 - energię, paliwa technologiczne, wodę technologiczną i inne media, gdy można koszty ich zużycia bezspornie powiązać z określonym produktem,
6.2 - inne koszty bezpośrednie, jak np. zużycie narzędzi specjalnych, wykorzystywanych do produkcji określonego wyrobu (np. form, sprawdzianów), koszty obróbki obcej polegającej na wykonywaniu określonych operacji na produktach przez inne przedsiębiorstwo, lub wykonywaniu części procesu produkcyjnego w postaci usługi przez podwykonawcę, koszty uruchomienia nowej produkcji na przykład koszty patentów, licencji, technologicznego i konstrukcyjnego przygotowania produkcji nowych wyrobów, koszty prób, jeśli możliwe jest przyporządkowanie tych kosztów do tych produktów.
6.3 6.3. Do pośrednich kosztów produkcji zalicza się koszty, które na podstawie dostępnych przedsiębiorstwu danych nie mogą być bezpośrednio odniesione na produkty lub byłoby to nieopłacalne. Do tej grupy kosztów zalicza się m.in. amortyzację maszyn i urządzeń oraz budynków i budowli, w których następuje produkcja; zużycie materiałów, energii, wynagrodzenia i usługi związane z utrzymaniem maszyn i urządzeń w ruchu, w tym ich konserwacją i remontem, oświetleniem, ogrzaniem, utrzymaniem czystości, transportem wewnętrznym, wynagrodzenia wraz z pochodnymi nadzoru i administracji wydziałowej.
6.3 Koszty pośrednie gromadzi się według wyodrębnionych obiektów kosztów, którymi są miejsca powstawania kosztów (mpk).
6.4 6.4. Główne rodzaje miejsc powstawania kosztów pośrednich produkcji to zazwyczaj wyodrębnione organizacyjnie:
6.4 - wydziały podstawowe, w których wytwarza się produkty; zgromadzone według wydziałów koszty pośrednie produkcji noszą miano kosztów wydziałowych,
6.4 - wydziały pomocnicze, które świadczą usługi (np. remontowe, transportowe, informatyczne) lub wykonują produkty (np. narzędzia, formy, opakowania, utylizacja odpadów) na rzecz innych mpk przedsiębiorstwa (głównie wydziałów podstawowych),
6.4 - komórki badawczo-rozwojowe, biura konstrukcyjne, laboratoria, wzorcownie,
6.4 - komórki ogólnoprodukcyjne zapewniające usługi nieodzowne dla produkcji, w przypadku których dokładny pomiar ich świadczeń nie jest możliwy lub opłacalny (np. oczyszczalnia ścieków, stacja pomp, ochrona, w tym przeciwpożarowa, utrzymanie terenu).
6.5 6.5. W celu zwiększenia dokładności przypisania kosztów pośrednich produkcji do produktów, mogą być wyodrębniane jako miejsca powstawania kosztów: stanowiska pracy maszynowej i ręcznej, grupy maszyn i urządzeń, gniazda produkcyjne i inne.
6.6 6.6. Ścisłe ustalenie kosztu wytworzenia produktu nie jest możliwe w przypadku produkcji sprzężonej (łącznej, skojarzonej), kiedy to z wsadu surowca poddanego tym samym operacjom technologicznym, równocześnie i przymusowo uzyskiwane są dwa lub więcej produkty o różnych właściwościach, których inaczej niż łącznie (równocześnie) nie można otrzymać.
6.6 Wyroby powstające w efekcie produkcji sprzężonej dzieli się na:
6.6 - produkty główne, których uzyskanie jest zasadniczym celem prowadzenia procesu technologicznego, a ich udział w przychodach ze sprzedaży jest decydujący,
6.6 - produkty uboczne, posiadające pewną wartość użytkową, podlegające sprzedaży lub zużyciu na własne potrzeby,
6.6 - odpady produkcyjne, nie przedstawiające dla wytwórcy wartości użytkowej, które mogą powodować dodatkowe koszty utylizacji.
6.6 Przy produkcji sprzężonej kalkulacja kosztu wytworzenia produktu przebiega w dwóch etapach:
6.6 Etap I - wycena produktów ubocznych. Produkty te wycenia się zgodnie z art. 28 ust. 3 ustawy, według ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produktu w toku - także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia. Przy ustalaniu przeciętnie osiąganego zysku brutto ze sprzedaży uwzględnia się rentowność ogółu produktów (głównych i ubocznych) uzyskanych w efekcie danego procesu.
6.6 Etap II - wycena produktów głównych. Koszty wytworzenia produkcji sprzężonej (powiększone o ewentualne koszty utylizacji odpadów), są pomniejszane o wartość produktów ubocznych. Pozostała kwota kosztów wytworzenia obciąża produkt główny. Jeżeli w danym procesie pozyskuje się kilka produktów głównych, koszt ich wytworzenia ustala się stosując metodę kalkulacji podziałowej ze współczynnikami. Współczynniki służące podziałowi kosztów można wyprowadzić z właściwości fizycznych lub chemicznych produktów (stopień czystości, zawartość zasadniczej substancji), ewentualnie z ich cen sprzedaży. Tak ustalony koszt wytworzenia produktów głównych może być powiększony o koszty procesów izolowanych (wykończeniowych), wykonywanych oddzielnie na każdym produkcie, np. suszenia, brykietowania, uszlachetniania itp.
6.7 6.7. Do kosztu wytworzenia zalicza się, w myśl art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy, koszty bezpośrednie produktów i uzasadnioną część kosztów pośrednich, to jest tę ich część, która tworzy wartość produktów, gdyż bez ich poniesienia nie doszłoby do powstania produktu.
6.8 6.8. Do kosztów wytworzenia zapasu produktu nie zalicza się:
6.8 - nieuzasadnionych kosztów pośrednich produkcji będących konsekwencją niewykorzystania zdolności produkcyjnych, w tym kosztów wynagrodzeń za nieplanowane przestoje, kosztów związanych z nieczynnymi urządzeniami produkcyjnymi, kosztów utrzymania niewykorzystanych powierzchni produkcyjnych oraz innych nieprzypisanych do produktów stałych pośrednich kosztów produkcji (por. pkt 6.9. standardu),
6.8 - strat produkcyjnych, przekraczających normalne ryzyko produkcyjne, w tym spowodowanych powstaniem braków nienaprawialnych i kosztów naprawy braków,
6.8 - kosztów sprzedaży jak np. promocji, reklamy, marketingu, kompletacji i pakowania dostaw i ich ekspedycji oraz transportu, opłat licencyjnych zależnych od wielkości sprzedaży, kosztów rękojmi i napraw gwarancyjnych,
6.8 - kosztów ogólnego zarządu, jak np. wynagrodzeń zarządu i organów nadzoru przedsiębiorstwa, utrzymania biur i samochodów osobowych zarządu, systemu informatycznego, prowadzenia rachunkowości, podatków, opłat i innych wydatków dotyczących przedsiębiorstwa jako całości,
6.8 - kosztów magazynowania produktów; jeżeli jednak czynności magazynowania są nieodzowne dla doprowadzenia produktów do stanu zdatnego do sprzedaży (np. wymagane jest dojrzewanie wytworzonych przez przedsiębiorstwo serów lub leżakowanie napojów alkoholowych) to wchodzą one w skład kosztów wytworzenia.
6.9 6.9. Część kosztów pośrednich produkcji jest skutkiem posiadania długookresowo zaangażowanych zasobów, takich jak maszyny i urządzenia, pomieszczenia, pracownicy itp. Zasoby te często nie są
6.9 w okresie sprawozdawczym w pełni wykorzystane ze względu na brak możliwości ich dopasowania w krótkim okresie do wielkości i asortymentu bieżącej produkcji. Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych stanowią nieuzasadnioną część koszów pośrednich produkcji i wymagają wyłączenia z kosztu wytworzenia zapasu produktów. W tym celu dzieli się koszty pośrednie produkcji na koszty zmienne i koszty stałe, dokonuje pomiaru wykorzystania zdolności produkcyjnej i eliminuje z kosztu wytworzenia produktów koszty stałe niewykorzystanych zdolności produkcyjnych. Mowa o tym w rozdz. VII i VIII Standardu.