| |
IX. Zdolności produkcyjne i wpływ ich wykorzystania na wycenę produktów |
| 9.1 |
9.1. Zdolności produkcyjne, którymi dysponuje przedsiębiorstwo w danym okresie, mogą być wyrażane (mierzone) - zależnie od charakteru i struktury produkcji oraz rodzaju wytwarzanych produktów - liczbą/ilością wytwarzanych produktów (tony, hektolitry, sztuki, metry kwadratowe, metry bieżące, komplety itd.), lub liczbą godzin pracy pracowników (roboczogodziny), godzin pracy maszyn i urządzeń (maszynogodziny), a także innymi wielkościami odzwierciedlającymi wykorzystanie zasobów w przedsiębiorstwie (metry kwadratowe powierzchni produkcyjnych, metry sześcienne kubatury pomieszczeń). |
| 9.2 |
9.2. Zdolność produkcyjną ustala się w postaci norm zakładających określony stopień wykorzystania potencjału wytwórczego przedsiębiorstwa, niezależnie od tego czy normy te są w danym okresie osiągane przez przedsiębiorstwo czy nie. |
| 9.3 |
9.3. Rozróżnia się zdolności produkcyjne: |
| 9.3 |
- teoretyczne, w danym okresie, |
| 9.3 |
- normalne, w danym okresie, |
| 9.3 |
- rzeczywiście wykorzystane, w danym okresie. |
| 9.3 |
Pomiar wszystkich rodzajów zdolności produkcyjnych następuje za pomocą tej samej jednostki pomiaru (wielkości). |
| 9.3 |
W razie zmiany wielkości potencjału wytwórczego w ciągu okresu (np. na skutek zakupu nowych lub likwidacji dotychczasowych maszyn i urządzeń), teoretyczne i normalne zdolności produkcyjne wymagają ponownego ustalenia. |
| 9.4 |
9.4. Teoretyczne zdolności produkcyjne to maksymalna wielkość produkcji, możliwa do uzyskania przy pełnym wykorzystaniu czasu pracy i sprzyjających warunkach techniczno-organizacyjnych, wynikająca z technicznego, określonego przez projektantów lub producentów potencjału wytwórczego maszyn i urządzeń będących w dyspozycji przedsiębiorstwa. |
| 9.5 |
9.5. Normalne zdolności produkcyjne to uzyskiwana przeciętnie, zgodnie z oczekiwanymi, w typowych warunkach, wielkość produkcji w danym okresie. |
| 9.6 |
9.6. Przy określaniu normalnych zdolności produkcyjnych uwzględnienia wymagają czynniki ograniczające możliwość pełnego wykorzystania teoretycznej zdolności produkcyjnej maszyn i urządzeń z uwagi na: - liczbę dni pracy w okresie oraz system pracy (ruch ciągły, jedna, dwie, trzy zmiany), - liczbę dni urlopów i absencji chorobowej, |
| 9.6 |
- czas przeprowadzania planowanych konserwacji, remontów i ulepszeń, |
| 9.6 |
- sieci powiązań maszyn i urządzeń w zespoły, linie lub ciągi technologiczne, mające wpływ na wykorzystanie zdolności produkcyjnych (zdolności produkcyjne poszczególnych współpracujących ze sobą maszyn i urządzeń są różne), |
| 9.6 |
- inne czynniki (na przykład oczekiwany w typowych warunkach przeciętny, dla kilku okresów lub sezonów, popyt na produkty, występujące cykliczne czynniki o charakterze naturalnym - niskie lub wysokie temperatury itp.). |
| 9.7 |
9.7. W przedsiębiorstwach o produkcji masowej, o mało zróżnicowanym, na ogół ustabilizowanym asortymencie wyrobów, zdolność produkcyjna jest przeważnie wyrażana (mierzona) liczbą/ilością produktów wytworzonych w jednostce czasu. |
| 9.8 |
9.8. W przedsiębiorstwach o produkcji masowej, ale o zróżnicowanym asortymencie, zdolność produkcyjną mierzy się zazwyczaj w jednostkach przeliczeniowych, umożliwiających sprowadzenie różnych asortymentów produktów do wspólnej miary, na przykład: kg produktów, roboczogodziny, maszynogodziny itd. |
| 9.9 |
9.9. W przedsiębiorstwach, w których proces technologiczny następuje (nawet w przypadku wytwarzania prostych wyrobów) w ciągu kolejnych operacji, wykonywanych za pomocą różnych maszyn i urządzeń zdolność produkcyjną określa się ilością maszynogodzin: |
| 9.9 |
- wielu urządzeń jednorodnych, uczestniczących w wytwarzaniu tego samego produktu, |
| 9.9 |
- kluczowych urządzeń wytwórczych dla wytwarzania produktu wymagającego wielu skomplikowanych operacji procesu technologicznego. |
| 9.10 |
9.10. W przedsiębiorstwach, w których ten sam produkt jest równolegle wytwarzany przez wiele urządzeń produkcyjnych i może być produkowany od początku do końca na pierwszej albo drugiej albo trzeciej maszynie (urządzeniu) itp., zdolności produkcyjne przedsiębiorstwa mierzy się sumą zdolności maszyn i urządzeń. |
| 9.11 |
9.11. W przedsiębiorstwach, w których produkt przechodzi przez szereg faz produkcyjnych, za zdolność produkcyjną przedsiębiorstwa przyjmuje się zdolności produkcyjnej maszyn i urządzeń wiodącego ogniwa produkcyjnego (tzw. wąskie gardło). Najczęściej za ogniwo wiodące uznaje się wydział lub grupę stanowisk w wydziale decydująco wpływających na wielkość produkcji określonego wyrobu lub grupy wyrobów w danym okresie. |
| 9.12 |
9.12. Zdolność produkcyjna może być ustalana dla: przedsiębiorstwa jako całości lub dla mniejszych miejsc powstawania kosztów, np. wydziałów, linii produkcyjnych, poszczególnych stanowisk pracy, pojedynczych zasobów jak np. maszyn, ludzi, pomieszczeń. |
| 9.13 |
9.13. Ustalenie i pomiar normalnych zdolności produkcyjnych może nastąpić: |
| 9.13 |
- dla przedsiębiorstwa jako całości, w przypadku produkcji masowej, gdy uzyskuje się jeden główny wyrób a także gdy produkcja przebiega w kilku fazach, lecz wielkość produkcji ogranicza najmniej wydajna faza. |
| 9.14 |
9.14. Przedsiębiorstwo zapewnia wiarygodny udokumentowany szacunek normalnych zdolności produkcyjnych oraz ewidencję ich wykorzystania, pozwalającą ustalić rzeczywistą wielkość wykorzystanych w danym okresie zdolności produkcyjnych. Poziom zdolności produkcyjnych uznany za normalny, wymaga okresowo (co najmniej raz w roku) zweryfikowania. |
| 9.15 |
9.15. Niewykorzystanie zdolności produkcyjnych ma miejsce, gdy normalne zdolności produkcyjne jednostki są wyższe od wykorzystanych. |
| 9.16 |
9.16. Koszt niewykorzystanych zdolności produkcyjnych, stanowiący część stałych kosztów pośrednich produkcji, przypadający na niewykorzystane normalne zdolności produkcyjne, nie wchodzi w skład kosztu wytworzenia stanu produktów (por. pkt 6.8. i 6.9. standardu). |
| 9.17 |
9.17. Koszt niewykorzystanych zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwo oblicza następująco: |
| 9.17 |
a) określa za pomocą jednostek pomiaru normalny poziom zdolności produkcyjnych, |
| 9.17 |
b) ustala stawkę (stawki) stałych pośrednich kosztów produkcji dla jednostki normalnego wykorzystania zdolności produkcyjnych dzieląc planowane stałe pośrednie koszty utrzymania potencjału wytwórczego przez wyrażony w jednostkach miary normalny poziom zdolności produkcyjnych, |
| 9.17 |
c) określa rzeczywiste wykorzystanie zdolności produkcyjnych w okresie, |
| 9.17 |
d) porównuje rzeczywiste wykorzystanie zdolności z normalnym wykorzystaniem zdolności produkcyjnych w tym okresie i wyprowadza różnice (a - c), |
| 9.17 |
e) mnoży liczbę jednostek niewykorzystanych zdolności produkcyjnych (d) przez stawkę stałych pośrednich kosztów produkcji przypadającą na jednostkę (b) i tak ustaloną kwotę przenosi na koszty sprzedanej produkcji, zmniejszając jednocześnie pośrednie koszty produkcji okresu. |
| 9.18 |
9.18. W okresie wyższego, niż uznany za normalny, poziomu produkcji (wykorzystania zdolności produkcyjnych) stałe pośrednie koszty produkcji, przypisane do jednostki miary, zmniejsza się odpowiednio, aby nie wyceniać zapasów produktów powyżej ich rzeczywistego kosztu wytworzenia. |
